Doorgeschoten transparantie maakt een land onbestuurbaar en juist ondoorzichtiger.
Waren we net bekomen van ‘informatiegate’ en het debat naar aanleiding van de ‘functie elders’ notitie die Kasja Ollengren zo duidelijk bij het verlaten van het Binnenhof liet zien, nu heeft RTL weer een spaatje dieper gegraven in de toeslagenaffaire, waardoor door het Kabinet maar is besloten de toch al deels openbare notulen van de ministerraad uit 2019 openbaar te maken.
Natuurlijk is iedereen er op het Binnenhof inmiddels van overtuigd dat de toeslagenaffaire een gebrek aan transparantie en het ontbreken van voldoende tegenmacht heeft aangetoond. Tot zover kunnen we inderdaad wijze lessen trekken uit deze affaire, die overigens nog lang niet ten einde is. Wat echter nu dreigt te gebeuren is dat bijna elke vorm van overleg zoals de (in)formatieonderhandelingen, de ministerraad, etc in het kader van transparantie openbaar gemaakt zouden moten worden volgens met name die partijen die nog nooit regeringsverantwoordelijkheid hebben willen of kunnen tonen. Ja, zo lust ik er ook nog een paar. Als oppositiepartij is dat natuurlijk heerlijk smullen van alle interne discussies en meningsverschillen en de mogelijkheid om coalitiepartijen volledig tegen elkaar uit te spelen.
Volgens mij bestaat er echter ook nog steeds iets als dualisme. In het duale stelsel zijn de regerende (besturende) taken van het kabinet gescheiden van de controlerende taken van het parlement. En natuurlijk moet het kabinet verantwoording afleggen aan het parlement en daarbij zo transparant mogelijk zijn door de Kamer voldoende informatie te geven en haar besluitvormingsproces inzichtelijk te maken. En daar heeft het de afgelopen periode zeker een aantal malen aan ontbroken. Maar dat gebrek aan transparantie los je zeker niet op door de notulen van de ministerraad openbaar te maken of de notulen van alle (in)formatiegesprekken etc. Volgens mij gaat dat juist tegendraads werken. De deelnemers aan de ministerraad – het besluitvormend gremium bij uitstek – moeten namelijk in dat proces van besluitvorming de veilige ruimte hebben om tot een vrije gedachtenuitwisseling te komen. Door openbaarmaking van de notulen van de ministerraad zal de met name door de oppositiepartijen van de afgelopen jaren zo verfoeide achterkamertjespolitiek daardoor juist alleen maar toenemen. Als je namelijk in de ministerraad of de (in)formatieonderhandelingen niet echt meer ‘met de benen op tafel’ kan filosoferen en zeggen wat je denkt en vindt, omdat alles daarna openbaar wordt, dan ga je daar dus afgewogen, sociaal wenselijke woorden uitspreken. Het echte besturen gaat zich dan letterlijk verplaatsen naar achterkamertjes, waarbij zonder enige verslaglegging ‘zaken ‘gedaan gaan worden. Daardoor is de kans ook groot dat echte noodzakelijke en goed onderbouwde besluiten niet meer genomen zullen worden en de tegenmacht helemaal geen enkele controle meer kan uitoefenen. Ook hier geldt weer dat de 180 graden draai die in het kader van openbaarmaking van stukken nu dreigt te worden gemaakt een onbedoeld tegendraads effect kan gaan krijgen, namelijk een onbestuurbaar Nederland en juist een groter gebrek aan transparantie.
Dick Bosgieter
Fractievoorzitter VVD Hellevoetsluis
